Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ
ΜΕ ΤΟ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ
Το χριστιανικό Βυζάντιο υπήρξε ο φωτοδότης του κόσμου. Οι βυζαντινοί ιεραπόστολοι, μεταλαμπάδευαν το φως του ευαγγελίου σ ὅλο το γνωστό τότε κόσμο, έφθασαν μέχρι τις ερήμους της Σιβηρίας και της Κίνας. Το Βυζάντιο μετέβαλε πολλά ασυγκρότητα και βάρβαρα έθνη σε συγκροτημένα κράτη, όπως τη Ρωσία, την Βουλγαρία, την Σερβία, την Ουγγαρία.Αντίθετα όσοι λαοί βάρβαροι δεν δέχθηκαν την πολιτιστική επιρροή του Βυζαντίου, αυτοί εξαφανίσθηκαν από προσώπου γης, όπως οι Ούννοι οι Πετσενέγοι και άλλοι πολλοί.
Η ΒυζαντινήΕκκλησία, έχοντας συνείδηση της οικουμενικότητας του Χριστιανισμού, διοργάνωσε ένα ευρύ δίκτυο εξωτερικής ιεραποστολής, η οποία κυριολεκτικώς εξημέρωσε απολίτιστους λαούς, ακόμη και ανθρωποφάγους.
ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Στο Βυζάντιο, Χριστιανισμός και Ελληνισμός βρίσκουν τήν ἁρμονικότερη σύνθεση καί εκδήλωση, η οποία διαποτίζει όλες τις πτυχές της ζωής του Βυζαντίου.
Τό κράτος που ίδρυσε ο Μέγας Κωνσταντίνος, και το οποίο ήταν ελληνικό, από την πρώτη ημέρα της ιδρύσεώς του παρουσίαζε εθνογραφική ποικιλία.όμως η Κωνσταντινούπολη για αιώνες υπήρξε ο χωνευτήριος λέβητας στον οποίο ακόμη και οι βάρβαροι με το χριστιανικό βάπτισμα και την ελληνική μόρφωση μεταμορφώθηκαν σε βυζαντινούς έλληνες.Η ορθόδοξη χριστιανική πίστη με τον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό υπήρξε ο συνεκτικός δεσμός, που συνένωσε τους πολίτες του βυζαντινού κράτους σε μία οντότητα και σε κοινή εκπολιστιστική και ιεραποστολική προσπάθεια.
ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Τη στιγμή που η Κωνσταντινούπολη ήταν αληθινή ευρωπαϊκή μεγαλούπολη, η οποία περιέκλειε μέσα στα τείχη της περισσότερα βιβλία και αριστουργήματα τέχνης ἀπό ὅσα εἶχε ολόκληρη η υπόλοιπη οικουμένη, οι μεγάλες σημερινές πρωτεύουσες της Ευρώπης, είτε δεν υπήρχαν, όπως το Βερολίνο, είτε ήταν, όπως το Παρίσι και το Λονδίνο, ελεεινά χωριά
Την περίοδο αυτή στην Ευρώπη οι άνθρωποι ζούσαν ημιβάρβαρη ζωή μέσα σε μια παχυλή αμάθεια και σκοτεινή δεισιδαιμονία. Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, διάφορα βαρβαρικά φύλα, όπως οι Ούνοι, Γότθοι και Βησιγότθοι κατέκλυσαν την Ευρώπη. Οι βάρβαροι αυτοί είχαν εκμηδενίσει την ιδέα του νόμου. Οι αρχαίοι άγγλοι, Γάλλοι και Γερμανοί, βρισκόταν ακομη και μέχρι τον 6ο αιώνα σε κατάσταση βαρβαρότητος. Αλλά και στους Σλαβικούς λαούς το ίδιο συνέβαινε. Σε ορισμένες περιοχές, όπως στο Κίεβο, θυσίαζαν ανθρώπους. Στις αρχές λοιπόν των βυζαντινών χρόνων η ανατολική αλλά και η Βορειοδυτική Ευρώπη ζει μέσα στη βαρβαρότητα.
Η ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗ ΣΤΑ ΕΘΝΗ
Μέσα σ αὐτές τι δύσκολες και βάρβαρες συνθήκες το Βυζάντιο αρχίζει το μεγάλο έργο της εξαπλώσεως του Χριστιανισμού σε Ανατολή και Δύση, Βορρά και Νότο. Με μόνο όπλο την πίστη ότι στο έργο αυτό εχει σύμμαχο τον ίδιο τον Θεό, και με εφόδια τη χριστιανική πίστη και τον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό.
Φορείς του Ευαγγελίου δεν ήταν μόνο κληρικοί ειδικών απεσταλμένοι, αλλά κάθε χριστιανός, που έφθανε σε ειδωλολατρική χώρα, σαν επισκέπτης, σαν έμπορος, σαν ναυαγός, σαν αιχμάλωτος.Υπάρχουν παμπολλες περιπτώσεις αιχμαλώτων που έγιναν ιεραπόστολοι. Στα 1.000 χρόνια της ζωής της η Βυζαντινή Αυτοκρατοία δεν έπαυσε να ακτινοβολεί προς όλες τις κατευθύνσεις τη χριστιανική αλήθεια.
ΣΤΟΥΣ ΔΥΤΙΚΟΥΣ ΛΑΟΥΣ
Στην Αγγλία
Στην Αγγλία ο χριστιανισμός μεταδόθηκε από δύο έλληνες μοναχούς, τον Αυγουστίνο και τον Θεόδωρο τον Ταρσέα.Ο Θεόδωρος πάλεψε με υπεράνθρωπα εμπόδια, τα οποία πρόβαλαν τότε οι βάρβαροι γηγενείς. Περιόδευε τη χώρα, κήρυττε, βάπτιζε, χειροτονούσε ιερείς, ίδρυε μοναστήρια, σχολεία και ανώτερες σχολές. Με το ιεραποστολικό του έργο εξημέρωσε τους κατοίκους, έθεσε τα θεμέλια του πολιτισμού, της ενότητος και της εθνικής ανεξαρτησίας των άγγλων.Η αυλή του Μ. Καρόλου ήταν κέντρο ελληνικής παιδείας, γιατί οι έλληνες μοναχοί είχαν ερθει με ελληνικά χειρόγραφα και δίδασκαν την ελληνική παιδεία.
Στην Γερμανία
Και στη Γερμανία λόγιοιέλληνες μοναχοί τον 10ο αιώνα δίδαξαν τον βυζαντινό πολιτισμό.
Εάν δεν υπήρχε το Βυζάντιο, η Δύση ποτέ δεν θα έφθανε στην Αναγέννησή της.
ΣΤΟΥΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥΣ ΛΑΟΥΣ
Σημαντική υπήρξε η επίδραση του Βυζαντίου στους λαούς της Ανατολής και της Αφρικής.
Στην Αιθιοπία
Θαυμαστός υπήρξε ο εκπολιτισμός της Αιθιοπίας. Δύο αδελφοί, ο Αιδέσιος και ο Φρουμέντιος, συνελήφθηκαν αιχμάλωτοι από τον ηγεμόνα της Αιθιοπίας. Αλλά οι αιχμάλωτοι ελευθέρσαν τον ηγεμόνα ἀπό την πλάνη των ειδώλων και της βαρβαρότητας.
Μετά από δύο αιώνες, επί Ιουστινιανού, βρίσκουμε το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας σε πλήρη ιεραποστολική ακμή. Οι κάτοικοι της Νουβίας, και οι βάρβαρες φυλές στα βουνά της Αιθιοπίας, οι οποίοι παλαιότερα θυσίαζαν ανθρώπους στον θεό ήλιο, εκπολιτίζονται και αναδεικνύουν χριστιανούς ηγεμόνες. Οι πόλεις γίνονται χριστιανικές και ελληνικά κέντρα, που διατηρούνται για αιώνες.
Στους Πέρσες
Για τον εκχριστιανισμό της Σκυθίας, της Περσίας και της Φοινίκης έστειλε ιεραποστόλους ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Αυτός και από την εξορία ακόμη οργάνωνε το ιεραποστολικό αυρτό εργο. Πολλά πνευματικά του παιδιά του έστελναν χρήματα, τα οποία τα ξόδευε για την ίδρυση πνευματικών και ιεραποστολικών κέντρων για το φωτισμό των βαρβάρων, και για την οργάνωση έργων προνοίας στα αφιλόξενα μέρη της Αρμενίας.
Επί Ιουστινιανού εκχριστιανίσθηκαν βάρβαρες φυλές, όπως οι Τζάνοι, που ζούσαν με τη ληστεία.
Οι Πέρσες και οι άραβες ηγεμόνες ζητούσαν διαρκώς από το Βυζάντιο μηχανικούς, επιστήμονες, τεχνίτες και ζωγράφους.Ο πολιτισμός τον οποίο έδωσαν κατόπιν οι άραβες στην Ευρώπη μέσω της Ισπανίας, είναι βυζαντινό δάνειο. Αλλά και το εκπολιτιστικό αυτό έργο είχε ένα μόνιμο υπόβαθρο: το ιεραποστολικό δίκτυο των ορθοδόξων επισκοπών, οι οποίες ιδρύονταν στα μέρη αυτά.
Στην Κίνα
Το ιεραποστολικό εργο του Βυζαντίου έφθασε μέχρι την Κίνα, όπου το 823 μ.Χ. υπήρχε μοναστηριακό ιεραποστολικό κέντρο, ναοί και αρχιεπισκοπή. Την ίδια εποχή μεταφράστηκαν στην κινεζική γλώσσα χριστιανικά βιβλία και πολλοί Κινέζοι υπέμεναν μαρτυρικό θάνατο για την χριστιανική τους πίστη.
ΣΤΟΥΣ ΣΛΑΒΟΥΣ
Σημαντικός όμως είναι και ο ρόλος του Βυζαντίου στον εκχριστιανισμό των Σλάβων.
Στη Σερβία, Κροατία
ήδη επί Ηρακλείου έγιναν οι πρώτες ιεραποστολικές προσπάθειες για τον εκχριστιανισμό των Σέρβων και Κροατών.
Στη Βουλγαρία
Οι συνέπειες της ιεραποστολής των βυζαντινών ιεραποστόλων φαίνονται καλύτερα ανάμεσα στους Βουλγάρους, οι οποίοι μέσα σε 3 γενιές πήραν θέση ανάμεσα στα πολιτισμένα έθνη. Ο πρώτος αρχιεπίσκοπος Ιωσήφ μετέβη στη Βουλγαρία συνοδευόμενος από τεχνίτες, αρχιτέκτονες, ζωγράφους. Ο γιος του πρώτου χριστιανού βασιλέως ο Συμεών, σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη τη ρητορική του Δημοσθένους και τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη, διότι στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως έρχόταν τότε οι φοιτητές όλης της αυτοκρατορίας και οι ξένοι που ερχόταν από τον αραβικό κόσμο και κάποτε και από την Δύση. Ο Συμεών, όταν επέστρεψε στη Βουλγαρία, ανέθεσε σε μορφωμένους τη μετάφραση διαφόρων ελληνικών έργων, θεολογικών και μη. Συγχρόνως οι έλληνες καλλιτέχνες μύησαν τους Βουλγάρους στα μυστικά της βυζαντινής τέχνης και έτσι δημιουργήθηκε μια βουλγαροβυζαντινή τέχνη. Τότε ήταν ο χρυσός αιώνας του σλαβικού πολιτισμού που διαπλάστηκε πάνω σε βυζαντινά πρότυπα.
Στην Μοραβία
Σημαντικότατη υπήρξε η ιερποστολική δράση των αδελφών Κυρίλλου και Μεθοδίου κατά τον 9ο αιώνα. Αυτοί ήταν έλληνες από τη Θεσσαλονίκη. Ο Κύριλλος είχε ανώτερη μόρφωση, ήταν μαθητής του Φωτίου και χαρτοφύλαξ του Πατριαρχείου, καθηγητής Φιλοσοφίας και Θεολογίας στη σχολή της Κωνσταντινουπόλεως. Ο Μεθόδιος είχε πρακτικές ικανότητες και χρημάτισε διοικητής σλαβικής επαρχίας. Αυτοί έγιναν απόστολοι των Σλάβων και ιδαιτέρως στη Μοραβία. Γνώριζαν την σλαβική γλώσσα και εφεύραν την γλαγολιτική γραφή παίρνοντας τα περισσότερα γράμματα από την ελληνική γλώσσα. Μετέφρασαν στη σλαβική γλώσσα ολόκληρη σχεδόν την Αγία Γραφή και πάρα πολλά εκκλησιαστικά βιβλία.
έτσι ένας νέος δρόμος άνοιγε στη νότια και κεντρική Ευρώπη για την ελεύθερη διείσδυση του ελληνοχριστιανικού πνεύματος στη Δυτική Ευρώπη.
Στην Πολωνία
Από τη Μοραβία ο χριστιανισμός μεταδόθηκε στη Βοημία και στην Πολωνία. Η μετάδοση αυτή έγινε από τους μαθητές του Κυρίλλου και Μεθοδίου. Οι χριστιανοί της Βοημίας έδειξαν θαυμαστή πνευματική πρόοδο. αν και οι Πολωνοί ήταν υποκείμενοι στις επιθέσεις από τον φραγκικό και λατινικό κλήρο, ωστόσο ο χριστιανισμός άνθησε στη Βοημία όλο το 10ο αιώνα. Η αυλή της Πράγας έγινε κέντρο ενός προηγμένου πολιτισμού.
Σ ὅλους τους βαρβαρικούς λαούς το Βυζάντιο δεν έφερνε μόνο τη θρησκεία. Μαζί μ αὐτήν έφερνε την ιδέα του κράτους, τις μορφές διοικήσεως, το δίκαιο για να ρυθμίζει τις μεταξύ τους σχέσεις, την εκπαίδευση, μέχρι και το κυρίλλειο αλφάβητο με το οποίο θα γραφεί και θα παγιωθεί η γλώσσα τους. έλληνες δάσκαλοι ερχόταν να διδάξουν στα σχολεία. έλληνες ιερείς λειτουργούν στην καινούργιες εκκλησίες φτιαγμένες στο σχέδιο των βυζαντινών και στολισμένες από βυζαντινούς καλλιτέχνες με λαμπρά μωσαϊκά. Τα κύρια έργα της βυζαντινής φιλολογίας μεταφράζονται μετά το Ευαγγέλιο στα σλαβικά και δίνουν έτσι μοντέλα που προετοιμάζουν σε κάθε χώρα την γέννηση της εθνικής φιλολογίας. έτσι όλα τα βάρβαρα έθνη γίνονται πραγματικοί λαοί. Για όλη την ανατολική Ευρώπη, το Βυζάντιο ήταν αληθινά ο μεγάλος παιδαγωγός.
Στη Ρωσία
Ο χριστιανισμός διαδόθηκε στους Ρώσους κυρίως μετά τη βάπτιση της συζύγου του Ιγώρ, άννης (954 μ.Χ.) και αργότερα του εγγονού της Βλαδιμήρου (987 μ.Χ.) Σημαντικό ρόλο έπαιξε και ο γάμος του με την βυζαντινή πριγκίπισσα άννα, αδελφή του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου.Η Ρωσία εγινε έτσι ένα είδος βυζαντινής αποικίας. Οι Ρώσοι μητροπολίτες ήταν έλληνες, οι ηγεμόνες νυμφεύονταν Ελληνίδες και επισκεπτόταν τον Βόσπορο. Ο Βλαδίμηρος και ο Ιαροσλάβος ίδρυσαν πολυάριθμα σχολεία τα οποία διευθύνονταν από έλληνες κατά το βυζαντινό πρότυπο. Επίσης ίδρυσαν ναούς και μοναστήρια. Σημαντική επίσης υπήρξε η επίδραση του Βυζαντίου στη Ρωσική τέχνη.
Ο χριστιανισμός της Ρωσίας με τη σειρά του επέδρασε, ως ενδιάμεσος κρίκος στη Δύση. Διότι οι πόλεις της ήταν ορθάνοικτες και πολύ γνωστές στη Γερμανία, Γαλλία και Αγγλία. Οι ηγεμόνες της συγγενεύανε με όλες τις ευρωπαϊκές αυλές και η βυζαντινή επίδραση διείσδυσε μέσω τη Ρωσίας.
ΤΟ ΘΑΥΜΑ
Ο εκχριστιανισμός όλων αυτών των λαών της Ανατολής και της Δύσεως κατά τους Βυζαντινούς χρόνους είναι ένα αληθινό θαύμα, το οποίο οφείλεται στο ιεραποστολικό έργο του Βυζαντίου. Η Εκκλησία έτσι «παρέλαβε αιμοδιψείς λύκους και τους μεταμόρφωσε σε ήμερα και άκακα αρνία. Στις σελίδες της ιστορίας παρελαύνουν ονόματα γνωστών και μεγάλων ιεραποστόλων, που εκπολίτισαν ολόκληρους άγριους λαούς.Αναρίθμητοι όμως είναι οι άγνωστοί ιεραπόστολοι, που κατασπαράχθηκαν από τους κανίβαλους, όπως τα πρόβατα από τους λύκους...». όπου πάτησαν το πόδι τους οι ιεραπόστολοι, τα θαύματα της εξημέρωσης των αγρίων δεν άργησαν να φανούν. Γι αὐτό, όπως υποστηρίζουν οι ιστορικοί, το εργο των ιεραποστόλων υπήρξε μια από τις δόξες του Βυζαντίου.
