O προσδιορισμός της γιορτής του Πάσχα

Ο προσδιορισμός της γιορτής του Πάσχα είναι ένα απλό αστρονομικό-μαθηματικό πρόβλημα, που καθορίζεται από τον κύκλο της Σελήνης. Το Ιουλιανό και το Γρηγοριανό ημερολόγιο χρησιμοποιήθηκαν γι’ αυτόν τον προσδιορισμό. Ας το δούμε πιο αναλυτικά.
Ο Χριστός σταυρώθηκε και αναστήθηκε λίγο μετά το εβραϊκό Πάσχα κι έτσι η ημερομηνία του χριστιανικού Πάσχα βασίζεται στην ημερομηνία του εβραϊκού. Ορίζοντας την αρχή της άνοιξης την 21η Μαρτίου, δεν υπάρχει περίπτωση το χριστιανικό Πάσχα να πέσει πριν το εβραϊκό. Για τον υπολογισμό του εβραϊκού Πάσχα, οι Εβραίοι χρησιμοποιούνε ένα σεληνιακό ημερολόγιο, το οποίο δημιουργήθηκε στην Αρχαία Ελλάδα. Τα σεληνιακά ημερολόγια βασίζονται στην περιστροφή της σελήνης γύρω από την γη, η οποία ολοκληρώνεται σε περίπου 28 μέρες. Η πανσέληνο υποτίθεται ότι πέφτει πάντα στη μέση ενός μήνα, δηλαδή την 14η μέρα του μήνα. Το εβραϊκό Πάσχα γιορτάζεται πάντα την 14η μέρα του ανοιξιάτικου μήνα (Νίσαν). Όμως μια ολόκληρη περιστροφή της σελήνης γύρω από την γη δεν διαρκεί ακριβώς 28 μέρες, αλλά 27 μέρες 7 ώρες και 43 λεπτά. Έτσι υπάρχει μια διαφορά μεταξύ πραγματικής πανσέληνου και ημερολογιακής.

Η Ρωμαίοι χρησιμοποιούσανε το σεληνιακό ημερολόγιο των Ελλήνων έως ότου ο ρωμαίος αυτοκράτορας Ιούλιος Καίσαρας αντικατέστησε το σεληνιακό ημερολόγιο με ηλιακό ημερολόγιο, για να απλοποιήσει την μέτρηση του χρόνου. Τα ηλιακά ημερολόγια δεν χρησιμοποιούνε την περιστροφή της σελήνης γύρω από την γη, αλλά την περιστροφή της γης γύρω από τον ήλιο. Η οποία περιστροφή της γης γύρω από τον ήλιο χρειάζεται 365 μέρες κι 6 ώρες. Έτσι ο Ιούλιος Καίσαρας όρισε το έτος με 365 μέρες. Για να μην χαθούνε όμως οι 6 ώρες, κάθε τέσσερα χρόνια, όπου τέσσερα εξάωρα συμπλήρωναν μια μέρα, ο Φεβρουάριος ωρίστηκε να έχει 29 αντί για 28 μέρες. Προς τιμή του αυτοκράτορα, το ημερολόγιο ονομάζεται «ιουλιανό». Και πάλι ωστόσο υπάρχει διαφορά καθώς και η περιστροφή δεν διαρκεί ακριβώς 365 μέρες κι 6 ώρες αλλά λίγα λεπτά λιγότερο. Μέσα σε ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα αυτή η αρχικά μικρή διαφορά γίνεται όλο και πιο μεγάλη. Έτσι και το ιουλιανό ημερολόγιο, όπως και το σεληνιακό, με το πέρασμα του χρόνου γίνονται όλο πιο ανακριβή.

Για να βελτιωθεί η κατάσταση, ο Πάπας Γρηγόριος ο ΙΓ' ανανέωσε το ιουλιανό και το παλιό σεληνιακό ημερολόγιο. Εκείνο το καιρό η διαφορά μεταξύ ιουλιανής ημερομηνίας και αστρονομικής ημερομηνίας ήταν 10 μέρες (η ιουλιανή ημερομηνία προηγούταν), κι έτσι τον Οκτώβριο του 1582 αφαιρεθήκανε 10 μέρες από τον Οκτώβριο. Την 4η Οκτωβρίου ακολουθεί αμέσως η 15η Οκτωβρίου.
Εντωμεταξύ έχουνε περάσει από τότε πάνω από 400 χρόνια. Σήμερα η διαφορά έχει φτάσει τις 13 μέρες! Έτσι εξηγείται γιατί η Σέρβοι - και ως το 1920 οι Έλληνες - γιορτάζουνε τα Χριστούγεννα στις 7 Ιανουαρίου: επειδή το ιουλιανό ημερολόγιο δείχνει 25 Δεκεμβριου εκείνη τη μέρα.Στους επόμενους αιώνες η διαφορά μεταξύ των ημερολογίων θα αυξηθεί κι άλλο. Και μάλιστα το ιουλιανό ημερολόγιο- γιατί αυτό είναι που ξεφεύγει - θα απομακρύνεται όλο και πιο πολύ από την αστρονομική πραγματικότητα.

Σήμερα ορθόδοξες εκκλησίες χρησιμοποιούν το γρηγοριανό ημερολόγιο για τις ακίνητες γιορτές (π.χ. τα Χριστούγεννα στην Ελλάδα). Αλλά για τον υπολογισμό της ημερομηνίας του Πάσχα εξακολουθούνε να χρησιμοποιούνε το ιουλιανό ημερολόγιο και το παλιό σεληνιακό ημερολόγιο.

Η Ελληνική πολιτεία αντικατέστησε το Ιουλιανό ημερολόγιο με το Γρηγοριανό και όρισε ως έναρξη της εφαρμογής του τη 16η Φλεβάρη 1923 που την ονόμασε 1η Μαρτίου. Η εκκλησία όμως διατήρησε το Ιουλιανό, αλλά μετά από αντιδράσεις το 1924 αποδέχτηκε κι αυτή το Γρηγοριανό για τις ακίνητες γιορτές. Όμως χρησιμοποιεί το Ιουλιανό για το προσδιορισμό της ημερομηνίας του Πάσχα. Αποτέλεσμα αυτών το Δυτικό Πάσχα γιορτάζεται μεταξύ 22ης Μαρτίου και 25ης Απριλίου, ενώ το Ορθόδοξο γιορτάζεται μεταξύ 4ης Απριλίου και 8ης Μαίου.

Ο τρόπος υπολογισμού:
1. Από τον αριθμό του έτους, για το οποίο γίνεται ο προσδιορισμός, αφαιρούμε τον αριθμό 2.
2. Το υπόλοιπο το διαιρούμε με τον αριθμό 19.
3. Το υπόλοιπο της διαίρεσης το πολλαπλασιάζουμε με τον αριθμό 11.
4. Το γινόμενο του πολλαπλασιασμού το διαιρούμε με τον αριθμό 30. Το υπόλοιπο της διαίρεσης λέγεται επακτή και συμβολίζεται με το γράμμα ''Ε''
5. Τέλος αφαιρούμε το ''Ε'' από τον αριθμό 44.
6 α. Αν το ''Ε'' είναι μεγαλύτερο από 23, το υπόλοιπο της αφαίρεσης ''44-Ε'' μας δίνει την ημερομηνία της Πασχαλινής Πανσελήνου το μήνα Απρίλιο του Ιουλιανού Ημερολογίου.
β. Εάν το ''Ε'' είναι μικρότερο ή ίσο με το 23, τότε το υπόλοιπο της αφαίρεσης ''44-Ε'' μας δίνει την ημερομηνία της Πασχαλινής Πανσελήνου το μήνα Μάρτιο του Ιουλιανού Ημερολογίου.
7. Στην ημερομηνία που βρήκαμε στο 6α ή στο 6β προσθέτουμε 13 ημέρες και βρίσκουμε την ημέρα της Πασχαλινής Πανσελήνου στο Γρηγοριανό ημερολόγιο που χρησιμοποιούμε σήμερα.
8. Την αμέσως επόμενη Κυριακή της ημερομηνίας που βρίσκουμε γιορτάζεται το Ελληνικό Ορθόδοξο Πάσχα.
Παράδειγμα για το έτος 2000

1) 2000 - 2 = 1998
2) 1998 : 19 = 105 υπόλοιπο 3
3) 3 * 11 = 33
4) 33 : 30 = 1 υπόλοιπο 3
5) ''Ε'' = 3 οπότε 44 - 3 = 41
6) 41 Μαρτίου ή 10 Απριλίου
7) 10 Απριλίου + 13 ημέρες = 23 Απριλίου του Γρηγοριανού Ημερολογίου (που είναι Κυριακή)
8) Η αμέσως επόμενη Κυριακή είναι 30 Απριλίου, οπότε γιορτάζουμε το Πάσχα του 2000.